Σενάριο μαθήματος: Τα HOAXes και οι ψευδείς ειδήσεις στο εκπαιδευτικό περιβάλλον

Σκοπός

Το παρόν διδακτικό σενάριο έχει ως σκοπό οι μαθητές και μαθήτριες να μπορέσουν να αντιληφθούν την ευθύνη που έχουν απέναντι στην κριτική αντιμετώπιση των ειδήσεων/πληροφοριών που προσλαμβάνουν καθημερινά από τα ΜΜΕ και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης οι οποίες αναφέρονται σε ύλη των μαθημάτων της Β΄ Γυμνασίου.

Οι επιμέρους στόχοι οι οποίοι θέτονται σχετίζονται τόσο με την αντιμετώπιση ειδήσεων/ πληροφοριών οι οποίες σχετίζονται με επιστημονικά θάματα, αλλά με αυτές που αφορούν στην καθημερινή, κοινωνική εμπειρία.

• Να ελέγξουν μια επιστημονική ή κοινωνική είδηση/ πληροφορία αν είναι αληθινή ή ψεύτικη.
• Να εντοπίσουν τους τρόπους, με τη βοήθεια των οποίων, θα μπορούσαν να ελέγξουν μια επιστημονική ή κοινωνική είδηση/ πληροφορία .
• Να εξοικειωθούν με την έννοια του ελέγχου των επιστημονικών ή κοινωνικών ειδήσεων/ πληροφοριών.
• Να αναπτύξουν τον πληροφοριακό εγγραμματισμό τους.
• Να αντιληφθούν των ρόλο τους ως ώριμοι, ελεύθεροι και ενεργοί πολίτες.

Συνοπτική αιτιολόγηση του θέματος.

Η άτυπη εκπαίδευση είναι μια προκαθορισμένη και προγραμματισμένη διαδικασία η οποία έχει βασικό χαρακτηριστικό την αλληλεπίδραση. Ως άτυπη μάθηση μπορεί να θεωρηθεί η διαδικασία η οποία πραγματοποιείται κατά την διάρκεια όλης της ζωής ενός ατόμου και από την οποία το άτομο αποκτά και συσσωρεύει γνώσεις, δεξιότητες, στάσεις και αντιλήψεις που προέρχονται από τις καθημερινές εμπειρίες και την έκθεση στο εκάστοτε περιβάλλον, δηλαδή, στο σπίτι, στην εργασία, στο παιχνίδι, από το παράδειγμα και τις στάσεις της οικογένειας και των φίλων, τα ταξίδια, την ανάγνωση εφημερίδων και βιβλίων ή από τα ραδιόφωνο και τον κινηματογράφο. Η μάθηση δεν ολοκληρώνεται μόνο μέσα από ένα συγκεκριμένο εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά είναι μια συνεχής διεργασία και χρησιμοποιεί διάφορους τρόπους και μέσα τα οποία σχετίζονται με το πολιτιστικό- κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο αναπτύσσεται το άτομο.

Τα ΜΜΕ αποτελούν κυρίαρχο θεσμό της κοινωνίας, διαμορφώνουν  ιδέες, στάσεις και αντιλήψεις, επηρεάζουν τα παιδιά πριν το σχολείο, κατασκευάζουν και επιβάλλουν πραγματικότητες και, τελικά, μετασχηματίζονται συνεχώς. Ο συνεχόμενος μετασχηματισμός των ΜΜΕ, στις μέρες μας, τους έχει δώσει την μορφή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιούνται σήμερα ευρέως, είτε για κοινωνικούς λόγους, είτε για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Έχει διαπιστωθεί ότι η χρήση τους βελτιώνει την εκπαιδευτική διαδικασία, την επικοινωνία των εκπαιδευτικών με τους μαθητές τους και των μαθητών μεταξύ τους, αυξάνει το βάθος της μάθησης μέσα από τον προβληματισμό και επιτρέπει το σχηματισμό των διαφορετικών απόψεων και προοπτικών. Για αυτό το λόγο απαιτείται έντονη κριτική στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ως φορέων άτυπης εκπαίδευσης, όταν διαπιστωθεί το μέγεθος της διασποράς ΗΟΑΧes και ψευδών ειδήσεων που υπάρχει σε αυτά.

Ενδεικτική περιγραφή υλοποίησης

Το σενάριο μαθήματος βασίζεται στις αρχές της εξ αποστάσεως διδασκαλίας (Αναστασιάδης 2014, 2015). Η υλοποίηση του βασίζεται σε επτά διαδοχικά βήματα.  Στο πρώτο βήμα οι μαθητές και οι μαθήτριες παρατηρούν  τρεις γελοιογραφίες που  έχουν τοποθετηθεί σε κοινόχρηστο έγγραφο που δημιουργήθηκε στο Google Drive και κάτω από την κάθε μια προσθέτουν το δικό τους σχόλιο. Στο δεύτερο βήμα τα παιδιά μελετούν την είδηση/πληροφορία που αναφέρεται στον παρακάτω σύνδεσμο (https://stempress.blogspot.com/2019/09/blog-post_15.html ) και προσπαθούν να καταλάβουν με ποιον τρόπο ελέγχουμε την εγκυρότητα της είδησης/ πληροφορίας αυτής. Στο τρίτο τρίτο βήμα μελετούν μια ακόμα είδηση/πληροφορία που αναφέρεται στον παρακάτω σύνδεσμο (https://stempress.blogspot.com/p/blog-page_3.html )και προσπαθούν να καταλάβετε με ποιον τρόπο ελέγχουμε την εγκυρότητα της είδησης/ πληροφορίας αυτής. Επιπρόσθετα κάτω από την είδηση αφήνουν ένα σχόλιο. Στο τέταρτο βήμα οι μαθητές και οι μαθήτριες συμπληρώνουν το παρακάτω ερωτηματολόγιο (https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSchNJSdZQ051teEp8lstgQbR08lo0pd8MaeuA3bRiYtcxSfAw/viewform?usp=sf_link  )το οποίο δημιουργήθηκε με σκοπό να μάθουν να διερευνούν αν μια είδηση/ πληροφορία είναι αληθινή ή ψεύτικη. Στο πέμπτο βήμα τα παιδιά μελετούν τις ειδήσεις/ πληροφορίες οι οποίες αναφέρονται στο ενημερωτικό μας ιστολόγιο Τεκμήριο (https://stempress.blogspot.com/ ) και τους έχουν κάνει την μεγαλύτερη εντύπωση. Έπειτα,  τοποθετούν τις ειδήσεις/ πληροφορίες που θα επιλέξουν σε θέσεις στον ψηφιακό χάρτη μας (Google maps) ώστε να ελεγχθεί αν αυτές είναι αληθινές ή ψεύτικές. Στο έκτο βήμα ενημερώνονται για τις «Πηγές Ελέγχου»( https://stempress.blogspot.com/p/hoax_29.html ) τις οποίες χρησιμοποιήσαμε για να τεκμηριώσουμε την κριτική άποψη που σχηματίζουμε απέναντι στις ειδήσεις/ πληροφορίες. Στο έβδομο βήμα σε δεύτερο κοινόχρηστο έγγραφο που δημιουργήθηκε στο Google Drive διατυπώνουν, επώνυμα, τις απόψεις και τις αντιλήψεις τους σχετικά με τα HOAXes και τις ψευδείς ειδήσεις που μελέτησαν. Αναφέρουν τον τρόπο με τον οποίο αντιμετώπισαν τις «Πηγές Ελέγχου», σε ποια ζητήματα συμφωνήσαν και ποια θέματα τους κάνανε να σκεφτούν με διαφορετικό τρόπο από αυτόν που σκεπτόταν μέχρι σήμερα.

Αναμενόμενα αποτελέσματα και τρόποι παρουσίασης

Στο τέλος του Σεναρίου μαθήματος θα έχουν δημιουργηθεί δυο κείμενα τα οποία θα περιέχουν συλλογικές πληροφορίες για τον τρόπο που οι μαθητές και οι μαθήτριες αντιλαμβάνονται την ενημέρωση τους και με ποιον τρόπο σχολιάζουν και κρίνουν όσα γεγονότα «γνωρίζουν». Επιπρόσθετα να έχει δημιουργηθεί ένας χάρτης με τα σημεία τα οποία θα περιλαμβάνουν ειδήσεις/ πληροφορίες αναφορικά με επιστημονικές ανακαλύψεις των τελευταίων ετών και θα έχει ελεγχθεί κριτικά η εγκυρότητα τους από τα παιδιά. Το παραπάνω υλικό το οποίο θα έχει δημιουργηθεί ψηφιακά και εξ αποστάσεως θα μπορέσει να αποτελέσει θέμα για συζήτηση μέσα στην σχολική τάξη ώστε να ενημερωθούν και μαθητές και μαθήτριες που δεν έχουν συμμετάσχει στην εξ αποστάσεως διδακτική διαδικασία για τους δικούς τους προσωπικούς λόγους.